Η εξασφάλιση νερού στις μέλισσες
αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για μια επιτυχημένη ανάπτυξη του μελισσιού και
μία καλή παραγωγή. Η ωοτοκία της βασίλισσας και η επέκταση της γονοφωλιάς
επηρεάζεται άμεσα από την επάρκεια νερού στην κυψέλη. Οι μέλισσες μπορούν για
ένα διάστημα να εκ θρέψουν γόνο χωρίς να έχουν στη διάθεσή του γύρη,
μετακινώντας πρωτεΐνες από άλλα σημεία του σώματός τους προς τους αδένες
παραγωγής βασιλικού πολτού, δεν μπορούν όμως να εκ θρέψουν γόνο χωρίς νερό.
Το νερό είναι απαραίτητο στις μέλισσες
για :
- Τη ρύθμιση της θερμοκρασίας της φωλιάς.
- Την αραίωση του μελιού ή του πυκνού σιροπιού, που τους δίνεται ως τροφοδότηση, ώστε να παρασκευάσουν το μείγμα με το οποίο ταΐζουν τον γόνο.
- Να διαλύσουν την κρυσταλλική ζάχαρη ή το ζαχαρωμένο μέλι.
- Να διατηρήσουν τη σχετική υγρασία μέσα στο κελί στα επιθυμητά επίπεδα, ώστε να μπορέσει το ωό που ωοτοκεί η βασίλισσα να εκκολαφτεί και να μην αποξηρανθεί.
- Να επιβιώσουν ως οργανισμοί, καθώς όπως και στον άνθρωπο το 60% του όγκου του σώματός τους αποτελείται από νερό.
Συμπεριφορά των μελισσών κατά τη συλλογή
νερού :
Σε κάθε μελίσσι υπάρχει μία
εξειδικευμένη ομάδα μελισσών, που ασχολείται αποκλειστικά με τη συλλογή και
μεταφορά νερού στην κυψέλη. Οι μέλισσες αυτές το 70% του νερού που συλλέγουν
και μεταφέρουν στον πρόλοβο τους, σε οικιακές μέλισσες, οι οποίες με τη σειρά
τους παίζουν τον ρόλο των αποθηκών νερού. Το υπόλοιπο νερό (30%) περνά στο κυρίως στομάχι της ‘νεροκουβαλήτρας’ μέλισσας. Ένα μικρό μέρος χρησιμοποιείται
και το υπόλοιπο αποβάλλεται με τα περιττώματα.
Όταν οι εργάτριες μέλισσες έχουν ανάγκη
για νερό μπορούν να πετάξουν ακόμα και σε χαμηλότερες θερμοκρασίες, από εκείνες
στις οποίες πετάνε για να συλλέξουν νέκταρ. Ιδιαίτερα κατά τους μήνες Μάρτιο –
Μάιο, οπότε και αυξάνεται με ταχείς ρυθμούς η γονοφωλιά και οι ανάγκες για νερό
είναι μεγάλες, μπορούν να πετάξουν και σε θερμοκρασία 7°-10° C .
Οι μέλισσες συλλέγουν νερό θερμοκρασίας
18°-32° C , ενώ αγνοούν νερό θερμοκρασίας μεγαλύτερης των 36° C . Επίσης
προτιμούν νερό με αλάτι, όταν όμως η περιεκτικότητα του αλατιού στο νερό
ξεπεράσει το 1%, τότε οι μέλισσες δεν το συλλέγουν.
Οι ανάγκες ενός μελισσιού σε νερό :
Οι μέλισσες ενός μελισσιού συλλέγουν
περίπου 0,5 του λίτρου νερό ανά ημέρα. Σε ζεστές ημέρες η ποσότητα αυτή μπορεί
να φτάσει τα 2 λίτρα, ενώ έχει υπολογιστεί ότι όταν επικρατεί καύσωνας ένα
μελίσσι μπορεί να συλλέξει έως και 5 λίτρα νερού την ημέρα.
Μία συλλέκτρια νερού κάνει 56 περίπου
ταξίδια ανά ημέρα, τα οποία μπορούν να γίνουν και 100, σε ημέρες εντατικής
συλλογής νερού.
Το κάθε ταξίδι διαρκεί περίπου 3-10
λεπτά και το κάθε φορτίο αρκεί για 20
περίπου προνύμφες.
Ποτίστρες νερού
Το νερό μπορεί να δοθεί στις μέλισσες
είτε απ’ ευθείας, με τροφοδότες μέσα στην κυψέλη, είτε με εξωτερικούς
τροφοδότες.
Α. Εσωτερικοί τροφοδότες νερού
Η τοποθέτηση νερού μέσα στην κυψέλη
βοηθά ιδιαίτερα κατά τις πολύ ζεστές ημέρες, ώστε να μην μειωθεί ο ρυθμός
ωοτοκίας της βασίλισσα, να διατηρηθεί ο πληθυσμός του μελισσιού και να αυξηθούν
οι αποδόσεις του. Ιδιαίτερα απαραίτητο είναι το νερό μέσα στην κυψέλη, όταν τα
μελίσσια μετακινούνται σε μεγάλες αποστάσεις, με φορτηγά, πλοία κ.α. και
πρόκειται να παραμείνουν κλειστά για πολλές ώρες, ή όταν πρέπει να παραμείνουν
κλειστά λόγω αεροψεκασμών.
Νερό μέσα στην κυψέλη μπορεί να
τοποθετηθεί με :
Άδειες κηρήθρες που γεμίζονται με νερό
και τοποθετούνται στις πλαϊνές θέσεις.
Τροφοδότες εισόδου, ατμοσφαιρικής πίεσης
τύπου Boardman.
Τροφοδότες οροφής, προσαρμοσμένοι στο εσωτερικό καπάκι, τύπου Miller.
Τροφοδότης πλαίσιο, που τοποθετείται
στις ακριανές θέσεις της κυψέλης.
Σφουγγάρι εμποτισμένο με νερό, που
τοποθετείται στην κυψέλη από την είσοδο.
Β. Εξωτερικοί τροφοδότες νερού
Οι τροφοδότες αυτοί πρέπει να είναι
φτηνής κατασκευής και να παράσχουν στις μέλισσες άφθονο, τρεχούμενο και
ανανεούμενο νερό. Θα πρέπει να διαθέτουν ένα υλικό, το οποίο να κατακρατά νερό,
ώστε να μπορούν από εκεί οι μέλισσες να ρουφούν νερό και να μην πνίγονται.
Δοχεία ανοιχτά, που αφήνονται να
γεμίσουν νερό από τη βροχή ή από τον μελισσοκόμο, αποτελούν μόνιμη πηγή
μολύνσεων για τις μέλισσες, καθώς πέφτουν σ’ αυτές περιττώματα μελισσών ή
πουλιών και άλλες ακαθαρσίες, ενώ οφείλονται και για τον πνιγμό πολλών από
αυτές.
Οι μέλισσες συλλέγουν ευχάριστα νερό
θερμοκρασίας 21°-27° C .
Για το λόγο αυτό τροφοδότες νερού που
τοποθετούνται στην ύπαιθρο, την άνοιξη πρέπει να τοποθετούνται σε μέρος που να
λιάζονται, ενώ αντίθετα το καλοκαίρι θα πρέπει να σκιάζονται.
Ως εξωτερικοί τροφοδότες νερού θα
μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν :
- Συσκευή ορού, που χρησιμοποιείται στα νοσοκομεία, η οποία προσαρμόζεται σε ένα δοχείο με νερό ώστε να αφήνει λίγο-λίγο το νερό να ποτίζει ένα σφουγγάρι, ή άλλο υλικό που μπορεί να κατακρατά νερό. Οι μέλισσες ρουφούν νερό δεν πίνουν.
- Βαρέλι λαδιού με βρύση. Το νερό θα πρέπει να κυλά από τη βρύση σε μια σχετικά μεγάλη επιφάνεια ξύλινη ή πέτρινη, ή μια σειρά κεραμίδια, ή βότσαλα κ.α.
Απομάκρυνση μελισσών από μία πηγή νερού
:
Εάν ο μελισσοκόμος δεν φροντίσει να
παράσχει στα μελίσσια του νερό, τότε οι μέλισσες θα αναγκαστούν να βρουν μόνες
τους. Θα προτιμήσουν σ’ αυτή την περίπτωση την πιο κοντινή πηγή νερού, έστω εάν
αυτή είναι η πισίνα κάποιου γειτονικού σπιτιού, ή η ποτίστρα του παρακείμενου
στάβλου. Σ’ αυτή την περίπτωση θα πρέπει οι μέλισσες να απομακρυνθούν από αυτή
την πηγή νερού, που έχουν ωστόσο συνηθίσει.
Η μία λύση είναι να μεταφερθούν τα
μελίσσια σε απόσταση τουλάχιστον 6 χιλιομ. μακριά από την θέση του
μελισσοκομείου, για 2 εβδομάδες, έτσι ώστε να χάσουν την μνήμη τους.
Η άλλη λύση, και η πιο επικίνδυνη και μη
συνιστώμενη, είναι να τοποθετηθούν στην πηγή νερού ουσίες που απωθούν τις
μέλισσες, ενώ ταυτόχρονα να τους δοθεί μία άλλη πηγή νερού.
Η ουσία που συνήθως χρησιμοποιείται ως
απωθητικό των μελισσών είναι το καρβολικό οξύ. Το καρβολικό οξύ είναι
κρυσταλλικό, διαλύεται σε ζεστό νερό σε αναλογία 20-50 γραμ. ανά 100 ml νερού.
Η ποσότητα εξαρτάται από τη θερμοκρασία. Όσο υψηλότερη είναι η θερμοκρασία του
περιβάλλοντος τόσο μικρότερη ποσότητα οξέος θα χρειαστεί να διαλυθεί.
Το καρβολικό οξύ χρησιμοποιείται μόνο σε
ιδιάζουσες περιπτώσεις καθώς είναι ιδιαίτερα τοξικό, ενώ έχει κατηγορηθεί και
ως καρκινογόνο.
Η τρίτη λύση είναι, στη νέα θέση που
θέλουμε να προσελκύσουμε τις μέλισσες, να τοποθετήσουμε στην αρχή δισκάκι με
σιρόπι, και όταν συνηθίσουν οι μέλισσες να το επισκέπτονται, τότε να το
αντικαταστήσουμε με νερό.
Σημείωση:Η τροφοδότηση των μελισσιών
πρέπει να έχει ένα στόχο, αλλιώς γίνεται επικίνδυνη, για τον μελισσοκόμο και το
μελίσσι και καταχρηστική.
Στόχος λοιπόν της τροφοδότησης νωρίς το
φθινόπωρο είναι η δημιουργία γόνου, σε μελίσσια τα οποία αδυνάτισαν κατά τη καλοκαιρινή
ανθοφορία.
Επομένως απαιτείται συνδυασμός νέκταρος
– υδατανθράκων, ώστε η βασίλισσα να μπορέσει να ωοτοκήσει και γύρης –
πρωτεΐνης, ώστε οι μέλισσες να μπορέσουν να εκθρέψουν αυτόν τον γόνο. Ένας
καλός συνδυασμός θα ήταν σιρόπι, όχι σε μεγάλες ποσότητες ώστε να αποθηκευτεί,
αλλά μόνο για να διεγείρει το ένστικτο της συλλογής και γύρη ή υποκατάστατο
γύρης. Εάν ο μελισσοκόμος είναι μακριά από τα μελίσσια του το σιρόπι θα
μπορούσε να αντικατασταθεί με ζαχαροζύμαρο ίδιας κατασκευής, κατασκευασμένο με
ζάχαρη κρυσταλλική αλεσμένη και μέλι.
Κατ’ αρχήν λοιπόν είναι λάθος να
ανακατώνονται οι τροφές, οι υδατάνθρακες δηλαδή με τις πρωτεΐνες και κατά
δεύτερο θα πρέπει ιδιαίτερα να προβληματισθούμε, ίσως και να πειραματιστούμε,
σε σχέση με τις εμπορικές τροφές.
Μήπως οι τροφές αυτές που παράγονται
αποκλειστικά μέσω της κατεργασίας της ζάχαρης είναι πολύ φτωχές για τις
μέλισσες μας. Μήπως τις μετατρέπουν σε νωθρές, ζώα υπό πάχυνση, άρα και
ευαίσθητες σε πολλά παθογόνα, όπως βακτήρια και ιούς. Μήπως οι τροφές αυτές
αποθηκεύονται και στην πορεία μεταφέρονται στο συλλεγόμενο μέλι, υποβαθμίζοντας
το και προκαλώντας ρίγη χαράς στον ΕΦΕΤ, που μπορεί επιτέλους να δείξει «έργο».
Μήπως ο τρόπος παραγωγής της «βανίλιας» παράγει ουσίες μέσα στην τροφή που κάτω
από συγκεκριμένες συνθήκες είναι τοξικές ή έστω προκαλούν δυσεντερία στις
μέλισσες. Η φοβερή άνθιση της αγοράς των μελισσοτροφών έχει ιστορία μόλις 15
χρόνων. Δεν υπήρχε μελισσοκομία πριν;
Από Δρ. Σοφία Γούναρη
Ερευνήτρια Γ’ Ινστιτούτο Κτηνιατρικών
Ερευνών Αθηνών – ΕΘΙΑΓΕ
email: sgounari@nagref.gr
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Barker, R. J., 1977. Some carbohydrates
found in pollen and pollen substitutes are toxic to honey bees. Journal of
Nutrition 107:1859-1862.
Crailsheim, K., 1990. The protein
balance of the honey bee worker.Apidologie 21: 417-429
Cralshein, K, 1986. Dependence of
protein metabolism on age and season in the honeybee (Apis mellifica carnica,
Pollm). J. of Insect Physiology, 32, No 7: 629-634.
Dietz, A., 1975. Nutrition of the adult
honey bee. In the Hive and the Honey Bee, ch. V Dadant & Sons, Hamilton III
Imirie, G., 2001. How much do you know
about feeding? Midnite Bee (www)
Mattila, H. R., Otis, G., W., 2006.
Influence of pollen diet in spring on development of honey bee (Hymenoptera:
Apidae) colonies.
Journal of Economic Entomology, 99:
604-613.
Somerville, D., 2005. Fat Bees Skinny
Bees – a manual on honey bee nutrition for beekeepers. Rural Industries
Research and
Development Corporation Publication,
Australia Gov.: No. 05/054, pp.142
Θρασυβούλου Α., 2001. Πρακτική
Μελισσοκομία. Εκδ. «Μελισσοκομική Επιθεώρηση» σελ. 255
Χαριζάνης Π., 1993. Μέλισσα και
Μελισσοκομική Τεχνική. Εκδ. Πασχάλης Χαριζάνης, σελ. 254
Δημοσίευση σχολίου