Τα εσωτερικά τοιχώματα της κοιλιάς της μέλισσας καλύπτονται από το λιπόσωμα, ένα χαλαρό ιστό λευκού χρώματος. Το λιπόσωμα αποτελείται από μεγάλα σφαιροειδή ή πολυεδρικά κύτταρα, πλούσια σε κοκκώδες ενδοπλασματικό δικτυωτό, τα οποία περιβάλλονται από διαφράγματα συνδετικού ιστού και σχηματίζουν ακανόνιστου σχήματος μάζες ή λοβούς.
Στις «καλοκαιρινές μέλισσες» οι μάζες αυτές είναι λεπτές και ασυνεχείς, ενώ αντίθετα στις «χειμερινές μέλισσες» σχηματίζουν στοιβάδες από πολλά στρώματα.
Κύτταρα του λιποσώματος
Ο όρος λιπόσωμα είναι αδόκιμος. Τα κύτταρα του λιποσώματος δεν είναι λιποκύτταρα, δεδομένου ότι περιέχουν πολλά και διάφορα έγκλειστα. Το λιπόσωμα είναι κυρίως αποταμιευτικός αλλά και συνθετικός ιστός. Λειτουργικά είναι ένα όργανο για την επεξεργασία και την αποθήκευση θρεπτικών ουσιών. Αποθηκεύει και όταν είναι αναγκαίο, κινητοποιεί πρωτεΐνες, γλυκογόνο και λιπίδια. Είναι κάτι ανάλογο με το ήπαρ των σπονδυλωτών, χωρίς όμως πραγματική οργάνωση. Κάθε κύτταρο του είναι μια ανεξάρτητη μονάδα. Στη νύμφη μαζί με τα κύτταρα του λιποσώματος, υπάρχουν ορισμένα μικρά κύτταρα που περιέχουν κρυστάλλους ουρίας που ονομάζονται ουρικά. Τα κύτταρα αυτά εναποθηκεύουν προσωρινά αζωτούχες ουσίες απέκκρισης και εξαφανίζονται όταν αρχίσουν να λειτουργούν οι σωλήνες του Malpighi (λειτουργικά αντίστοιχοι των νεφρών των σπονδυλωτών).
Στην παραπάνω φωτογραφία το λιπόσωμα ξεχωρίζει με λευκό χρώμα. Η αριστερή μέλισσα είναι μια συλλέκτρια με μειωμένα ποσοστά λιποσώματος ενώ στην δεξιά χειμερινή μέλισσα το λιπόσωμα είναι πλήρης ανεπτυγμένο. Keller, I P Fluri, A Imdorf (2005) Pollen nutrition and colony development in honey bees: Part 1. Bee World 86(1): 3-10. source: scientificbeekeeping.com
Μεταξύ των κυττάρων του λιποσώματος, υπάρχουν αρκετά κύτταρα μεγαλύτερου μεγέθους, που χαρακτηρίζονται από το σφαιρικό τους σχήμα, το ομοιόμορφο κοκκώδες και ανοικτού χρώματος κυττόπλασμα και τον μικρό τους πυρήνα. Τα κύτταρα αυτά που ονομάζονται οινοκύτταρα, υπάρχουν ελεύθερα και στην αιμολέμφο. Ο ρόλος των οινοκυττάρων δεν είναι απόλυτα γνωστός. Πιστεύεται όμως ότι έχουν σχέση με τον ενδιάμεσο μεταβολισμό, ιδιαίτερα των λιποπρωτεϊνών και ότι παίζουν κάποιο ρόλο στην έκκριση του κεριού.
Μια γλυκολιποπρωτεΐνη από αυτές είναι και η βιτελλογενίνη και αποτελείται από σάκχαρο (glyco, 2%), λίπος (lipo, 7%), και πρωτεΐνη (91%) (Wheeler & Kawooya 2005). Οι μέλισσες αποθέτουν μόρια βιτελλογενίνης στον κεφάλι και στο λιπόσωμα, δηλαδή στα εσωτερικά τοιχώματα της κοιλιάς τους. Η πρωτεΐνη δρα ως αντιοξειδωτικό για να παρατείνει τη διάρκεια ζωής της βασίλισσας, της εργάτριας και της συλλέκτριας μέλισσας. Έχει παρατηρηθεί ότι επηρεάζει τη συμπεριφορά και την αντοχή στο στρες και πιστεύεται ότι είναι σημαντική για την κοινωνική οργάνωση των μελισσών.
Τέλος σύμφωνα με τα νέα δεδομένα που έχουμε, μια νέα μελέτη (PNAS Jan. 2019) αποκαλύπτει ότι το άκαρι Varroa που αποτελεί τον μεγαλύτερο εχθρό της μελισσοκομίας παγκοσμίως, προτιμά να τρέφετε από το λιπόσωμα και λιγότερο από την αιμόλεμφο . Ακάρεα που τράφηκαν με λιπόσωμα επιβίωσαν περισσότερο και παρήγαγαν περισσότερα αυγά από εκείνα που τρεφόταν από την αιμόλεμφο. Συλλογικά τα τελευταία ευρήματα υποδηλώνουν ότι το Varroa εκμεταλλεύεται το λιπόσωμα ως κύρια πηγή διατροφής.
Πηγές: Παθολογία των μελισσών, Λιάκος Βασίλης, Η βιτελλογενίνη (Vitellogenin) και ο ρόλος της στην υγεία των μελισσών, PNAS January 29, 2019 116 (5) 1792-1801,scientificbeekeeping.com
Δημοσίευση σχολίου