ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΟΙ ΧΕΙΡΙΣΜΟΙ ΙΟΥΝΙΟΥ

             
ΙΟΥΝΙΟΣ – μελιτοφόρος μήνας

Με την ευχή να ξεπεράσουμε ανώδυνα το «κενό» του Μαΐου, δηλαδή να μη έχουμε ανεξέλεγκτες σμηνουργίες, απώλειες πληθυσμού, περιορισμός της εκτροφής γόνου και να πετύχουμε στους στόχους που θέσαμε στην εκτροφή βασιλισσών, τότε έρχεται ο μήνας του μελιού, ο Ιούνιος.

Αυτό τον μήνα οι κινήσεις του μελισσοκόμου είναι προσεκτικές και στόχο έχουν

α) τη διατήρηση της παραγωγικής δύναμης των μελισσιών και

β) τη διατήρηση της ποιότητας του συγκομιζόμενου μελιού.

Έτσι αποφεύγουμε:

 

Την τροφοδότηση των μελισσιών όταν συγκομίζουν και αποθηκεύουν νέκταρ. Αυτή η συμβουλή όσο απλή και κατανοητή φαίνεται με την πρώτη ανάγνωση, τόσο δύσκολη είναι στην καθ’ ολοκληρία εφαρμογή της. Μερικές φορές ανθοφορίες ευαίσθητες στις καιρικές μεταβολές σταματούν την νεκταροέκκριση λίγες μέρες πριν από την ωρίμανση του μελιού στα πλαίσια και το σφράγισμα τους με κερί.

Εάν δεν ακολουθεί σύντομα άλλη ανθοφορία με τα ίδια χαρακτηριστικά μελιού (χρώμα, γεύση, κρυστάλλωση κλπ.), τότε είναι στα όρια του θεμιτού ν’ αποφασίσει ο μελισσοκόμος την τροφοδότηση με μικρή ποσότητα πυκνού σιροπιού για ολοκλήρωση του σφραγίσματος του μελιού.

Την εφαρμογή οποιασδήποτε θεραπευτικής μεθόδου,εκτός μόνον στα μελίσσια που θα αποκλεισθούν από τους τρυγητούς της χρονιάς.

Τις μακρινές μεταφορές που εγκυμονούν συνθήκες υπερθέρμανσης των μελισσιών. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις και έχουν τύχει σχεδόν σ’ όλους τους μελισσοκόμους, να χάνονται μελίσσια τον Ιούνιο στις μεταφορές. Πολλές μέλισσες, υψηλές θερμοκρασίες, ανοικτά ενδεχομένως μέλια, να προσθέσουμε και πολύωρες μεταφορές , είναι πολύ πιθανή η καταστροφή.

Τις απώλειες πληθυσμού από ψεκασμούς, ακατάλληλα νερά, βιαστικό κλείσιμο της εισόδου για μεταφορές (οι μέλισσες συγκεντρώνονται κάτω από τη κυψέλη) κλπ.

Μελισσοκομικά φυτά Ιουνίου

Ο Ιούνιος είναι πολύ σημαντικός μήνας για τη μελισσοκομία μας. Είναι η περίοδος βασικών μελισσοκομικών φυτών όπως το θυμάρι, το έλατο, τα αγριοτρίφυλλα, το παλιούρι, η καστανιά, ο γλυκάνισος, η σμυρνιά, η φλαμουριά.

Μετά την περίοδο του Οκτωβρίου (εποχή που συγκομίζεται ο μεγάλος όγκος του πευκόμελου), είναι ο πιο σημαντικός μήνα σε ποσότητα μελιού που αποθηκεύεται στα μελίσσια, ενώ υπερτερεί όλων των άλλων χρονικών περιόδων σε ποιότητα κυρίως λόγω του θυμαρίσιου, ελατίσιου και λουλουδίσιου μελιού.

Με την τελευταία ονομασία περιλαμβάνονται τα μέλια που περίσσεψαν από την ανοιξιάτικη ανθοφορία και συμπληρώθηκαν τον Ιούνιο από διάφορες ανθοφορίες, όπως του παλιουριού και της σμυρνιάς το 1ο 15νθήμερο ή των άγριων τριφυλλιών σε μεγαλύτερα υψόμετρα όλο το μήνα.

Η σύνθεση του μελιού αυτού διαφέρει από τόπο σε τόπο, είναι όμως κατά κανόνα αρωματικά εύγεστα και ανοικτόχρωμα μέλια που προτιμούνται από τους καταναλωτές.

Αντίθετα το μέλι από καστανιά, σκουρόχρωμο και με ιδιάζουσα γεύση δημιουργεί προβλήματα στην τυποποίηση και υποβαθμίζει αρκετές φορές το μέλι που θα τρυγηθεί τους επόμενους μήνες στο βαμβάκι ή στο πεύκο.

Παρά το γεγονός όμως αυτό, η καστανιά θεωρείται πολύ σημαντικό μελισσοκομικό φυτό, ιδιαίτερα για τη Β.Ελλάδα όπου καταλαμβάνει πολύ μεγάλες εκτάσεις σ' όλες σχεδόν τις ορεινές περιοχές.

Ο μελισσοκόμος έχει την ευκαιρία στην καστανιά, νατοποθετήσει ορόφους, να προσθέσει φύλλα κηρήθρας για κτίσιμο νέων κηρήθρων, να εξισώσει τα μελισσοσμήνη του.

Σε χρονιές με πολλές βροχές τον Μάιο που δυσκολεύουν τις εργασίες του μελισσοκόμου στα μελίσσια, ο Ιούνιος μπορεί να είναι ο μήνας τηςβασιλοτροφίας σε όψιμο παλιούρι, ή στην καστανιά, που θεωρούνται μαζί με τη σουσούρα, τα μελισσοκομικά φυτά " που βγάζουν τις καλύτερες μάνες".

Η φλαμουριά ανήκει στα μελισσοκομικά φυτά του Ιουνίου και συνυπάρχει τις περισσότερες φορές με την καστανιά, η οποία ανθίζει επίσης την ίδια εποχή. Η μελιτοφορία της διαρκεί κατά μέσον όρο 12 ημέρες. Τη συναντάμε στα βουνά της Μακεδονίας, της Θράκης και της Πελοποννήσου.Η συμβολή της στις μέλισσες είναι κυρίως σε νέκταρ αλλά και σε μελίτωμα όταν έχει, λόγω βροχών, ευνοηθεί η προσβολή της από αφίδες. Τα λουλούδια της φλαμουριάς γέρνουν προς το έδαφος και σκεπάζονται από μικρά φύλλα και γι’ αυτό είναι ανθεκτική στη βροχή. Το αμιγές μέλι της είναι ανοικτόχρωμο με εξαιρετικό άρωμα και ευχάριστη γεύση, όταν όμως αναμιχθούν και μελιτώματα τότε σκουραίνει και αλλοιώνεται η γεύση του. ‘Όταν υπάρχει νεκταροέκκριση οι μέλισσες δεν δίνουν σημασία στα μελιτώματα, κατά τις μεσημβρινές όμως ώρες που συμβαίνει διακοπή της πρώτης, τότε στρέφονται προς αυτά. Στα πλεονεκτήματά της ως μελισσοκομικό φυτό αναφέρεται η μεγάλη δυνατότητα παραγωγής μελιού άριστης ποιότητας, η αξία των δένδρων για άλλους σκοπούς όπως στην υλοτομία και στην αρχιτεκτονική τοπίου. Επίσης είναι κατάλληλο δένδρο για αναδάσωση με μικρό κίνδυνο καταστροφής από πυρκαγιές. Μειονέκτημα αποτελεί η έναρξη της ανθοφορίας σε ηλικία 5 – 10 χρόνων, όπως και η σχετικά μικρή διάρκεια μελιτοφορίας. Η δε τελευταία δεν είναι σταθερή και εξαρτάται από τη θερμοκρασία και την υγρασία του περιβάλλοντος. Σε μερικές περιπτώσεις, όπως ξηρασία, το νέκταρ μπορεί να είναι τοξικό για τις μέλισσες. Αντίθετα με την καστανιά δεν ευνοεί την ανάπτυξη των μελισσιών, ενώ έχουμε και φθορά των συλλεκτριών που βοσκούν στις φλαμουριές.

Φθορά των συλλεκτριών έχουμε και στο γλυκάνισο. Οι μέλισσες μαυρίζουν (χάνουν το τρίχωμά τους) γρήγορα, γρήγορα όμως μαζεύεται και το μέλι, συνήθως μπλοκάρεται ο γόνος και μπορούμε να πραγματοποιήσουμε μετά από 20 μέρες, περίπου, παραμονής στο γλυκάνισο έναν ελαφρύ τρύγο αδειάζοντας ορισμένα πλαίσια με μέλι από τους ορόφους. Το μέλι γλυκάνισου έχει κι' αυτό χαρακτηριστική γεύση, κίτρινο χρώμα, δεν κρυσταλλώνει γρήγορα και είναι προτιμότερο να τρυγιέται χωριστά πριν από τη μεταφορά των μελισσιών σ' άλλες τοποθεσίες όπως π.χ.πεύκο.

Την ίδια τακτική λίγο ή πολύ ακολουθούμε και στο έλατο, ένα από τα 6 - 7 σημαντικότερα μελισσοκομικά φυτά της χώρας μας, με τη διαφορά ότι στο έλατο υπολογίζουμε σε δυνατούς τρύγους. Χαμηλές θερμοκρασίες και μεγάλου ύψους βροχοπτώσεις του φετινού Μαΐου δημιουργούν ερωτηματικά για την δυνατότητα εκμετάλλευσης των εκκρίσεων στα ελατοδάση όλης της χώρας, ιδιαίτερα όμως της Στερεάς και της Πελοποννήσου, όπου παράγεται ο μεγάλος όγκος του ελατίσιου μελιού της χώρας μας. Δυνατά μελίσσια, γρήγορος τρύγος και μεταφορά εν συνεχεία σε γυρεοφόρεςανθοφορίες είναι η συνταγή για επιτυχή εκμετάλλευση του έλατου.

Στο θυμάρι βασίζεται η μελισσοκομία πολλών περιοχών της χώρας μας, μάλιστα για πολλά νησιά η μελισσοκομική χρονιά αρχίζει και τελειώνει με την ανθοφορία του θυμαριού. Ήπιες καιρικές συνθήκες δημιουργούν βάσιμες ελπίδες για επιτυχημένη ανθοφορία του θυμαριού, η οποία όμως είναι ευαίσθητη είτε σε δυνατούς , ξερούς, ανέμους, είτε σε βροχοπτώσεις μετά την πλήρη ανθοφορία που μπορεί να διακόψουν μια επιτυχημένη νεκταροέκκριση, γι' αυτό τίποτα δεν μπορεί να προδικάσει κανείς. Οι μελισσοκόμοι πρέπει να είναι έτοιμοι για την εκμετάλλευση από την αρχή της άνθισης, να έχουν συμπληρώσει τον αριθμό κηρήθρων που χρειάζονται τα μελίσσια ή να έχουν έτοιμες κηρήθρες από την προηγούμενη χρονιά, ώστε να τις δώσουν έγκαιρα στα μελίσσια για να μη καθυστερούν ή σπαταλούν πολύτιμο θυμαρίσιο μέλι για το πλέξιμο νέων κηρήθρων.

Σε νησιώτικες περιοχές, όπου συνυπάρχει το πεύκο με το θυμάρι, ο πρώτος τρύγος στο πεύκο δίνει μέλι με σημαντικό ποσοστό θυμαρίσιου μελιού (νησιά Ανατ. Αιγαίου, Ρόδος, Κρήτη κ.α.) Στις περιοχές αυτές υπάρχει η δυνατότητα παραγωγής ξεχωριστής ποιότητας μελιού, του πευκοθύμαρου, το οποίο εκτιμάται ιδιαίτερα και επιτυγχάνει τιμές που πλησιάζουν στις τιμές του θυμαρίσιου μελιού, είναι πάντως σίγουρα σημαντικά ανώτερες του πευκόμελου.

Ενέργειες του μελισσοκόμου που ευνοούν την ύπαρξημεγάλου αριθμού συλλεκτριών μελισσών στην περίοδο έναρξης της ανθοφορίας του θυμαριού, επάρκεια κηρήθρων(που πέραν των άλλων, παρακινούν τις μέλισσες στη νεκταροσυλλογή) αποφυγή υπερβολικής ενόχλησηςτων μελισσιών με " επιθεωρήσεις περιέργειας " , είναι προς την κατεύθυνση αύξησης της ποσότητας του μελιού.

Παρομοίως ενέργειες του μελισσοκόμου όπως, διακοπή κάθε είδους χημειοθεραπείας, διακοπή των τροφοδοτήσεων,όχι μόνο κατά την διάρκεια της ανθοφορίας, αλλά και μέρες πριν την έναρξή της, κηρήθρες σχετικά καινούργιες, αυστηρή καθαριότητα στους χώρους τρυγητού, συντελούν στην διατήρηση της μοναδικής ποιότητας του θυμαρίσιου μελιού, που πρέπει να διαφυλάξουμε.

Η χρήση μεθόδων περιορισμού της βασίλισσας, ώστε να περιορίζεται η γέννα της για να περισσεύουν τα πλαίσια με μέλι, πρέπει να γίνεται με προσοχή και αφού αποκτηθεί εμπειρία από περιορισμένη χρήση τις πρώτες χρονιές. Τα βασιλικά διαφράγματα συνοδεύονται πάντοτε από δεύτερη είσοδο στον επάνω όροφο, ενώ πρέπει να αποφεύγεται ο εγκλεισμός της βασίλισσας σε κλουβιά, γιατί εν συνεχεία αποδιοργανώνεται τελείως το μελίσσι. Μεταφορές μελισσοσμηνών Αρκετές φορές είμαστε υποχρεωμένοι τον Ιούνιο να μεταφέρουμε μελίσσια, μια εργασία που γενικά είναι η δυσκολότερη απ' όλες τις δουλειές που έχουνε οι μελισσοκόμοι. Ιδιαίτερα όμως αυτό τον μήνα η διαδικασία της μεταφοράς αποκτά μεγαλύτερη δυσκολία για τους εξής λόγους:

1. Τα μελίσσια είναι πολύ βαριά, έχουν συνήθως αρκετά μέλια, τα περισσότερα είναι με δεύτερο όροφο ή και τρίτο ακόμη.

2. Η θερμοκρασία είναι αρκετά υψηλή, ακόμη και στη διάρκεια της νύκτας.

3. Η διάρκεια της νύκτας είναι η μικρότερη σ' όλο το χρόνο, επομένως η μεταφορά διαρκεί όλη την νύκτα, ακόμη και για κοντινές αποστάσεις 100 - 150 χιλιομέτρων.

Χειρισμοί για ασφαλέστερη και σωστότερη μεταφορά

Μέχρι σήμερα το "φόρτωμα" και "ξεφόρτωμα " των μελισσιών στηρίζεται στην μυϊκή δύναμη του μελισσοκόμου. Αυτός είναι και ο πρώτος λόγος που οι περισσότεροι μελισσοκόμοι υποφέρουν από πόνους στη μέση ή εγκαταλείπουν νωρίς το επάγγελμα. Η λύση θα βρεθεί ή με γερανούς μόνιμα εγκατεστημένους στα μελισσοκομικά φορτηγά αυτοκίνητα ή με μόνιμα μελίσσια σε πλατφόρμες μετακινούμενες. Τα "επινοητικά μυαλά " δεν λείπουν από το χώρο της Ελληνικής μελισσοκομίας, ίσως ένα κίνητρο π.χ. χρηματικό έπαθλο σε πανελλήνιο διαγωνισμό που θα προκήρυσσαν από κοινού οι Μελισσοκομικές κοινοπραξίες, εταιρείες κλπ. θα παρακινούσαν πολλούς να παρουσιάσουν εφαρμόσιμες ιδέες πάνω στο θέμα αυτό.

Έως τότε όμως στις μεταφορές τον Ιούνιο πρέπει να προσέχουμε τα παρακάτω:

1) Περιμένουμε να γυρίσουν όλες οι μέλισσες από τη βοσκή και μετά κλείνουμε τις πόρτες των μελισσιών. Οι συλλέκτριες μας χρειάζονται αυτή την εποχή. Λόγω της θερμοκρασίας οι μέλισσες πετούν αρκετή ώρα μετά τη δύση του ηλίου.

2) Δεν μετακινούμε τα μελίσσια σε μέρα που έχουν αρκετά "ανώριμα " μέλια, δηλαδή φρεσκομαζεμένο νέκταρ που δεν πρόλαβαν οι μέλισσες να εξατμίσουν την περίσσια υγρασία.

3) Η χρήση των "καπακιών" τελευταίου τύπου, με μικρές οπές αερισμού εμπρός - πίσω, είναι για δυνατά μελίσσια σε σχετικά πολύωρα ταξίδια, επικίνδυνα. Πολλές φορές έχουν χαθεί μελίσσια από ασφυξία και υπερβολική ζέστη. Είναι χρήσιμο να αντικαθιστούμε τα καπάκια αυτά με τις παλιές σήτες αερισμού, για τη διάρκεια της μεταφοράς. Για τον ίδιο λόγο σε τέτοιες περιπτώσεις συχνό ράντισμα με νερό των μελισσιών τα ανακουφίζει και προλαμβάνει δυσάρεστες καταστάσεις.

4) Στερεώνουμε τα πλαίσια, ιδίως σε ορόφους που δεν είναι συμπληρωμένοι, με καρφιά ή άδεια πλαίσια, ώστε να μη μετακινούνται. Λόγω της ζέστης η πρόπολη, που τα συγκρατεί στη θέση τους, έχει μαλακώσει και μετακινούνται εύκολα.

5) Η φόρτωση στο φορτηγό αυτοκίνητο γίνεται με τέτοιο τρόπο, ώστε να μη εμποδίζεται ο αέρας να περνά απ' όλες τις κυψέλες. Αυτό έχει μεγαλύτερη σημασία με τα σύγχρονα καπάκια (εμπρός - πίσω οπές αερισμού), η φόρτωση γίνεται έτσι ώστε η πόρτα της κυψέλης να έχει κατεύθυνση προς την πόρτα της καρότσας του φορτηγού, για να περνά ο αέρας μέσα από τις σήτες, όπως θα κινείται το αυτοκίνητο.

6) Στην τοποθεσία που θα ξεφορτώσουμε, προσέχουμε να υπάρχει κοντά πηγή νερού για τις μέλισσες, να μη μεσολαβεί άλλο μελισσοκομείο, όπως και να επωφελούμαστε της δυνατότητας νασκιάζονται τα μελίσσια τις μεσημεριανές ώρες.

Εχθροί και Ασθένειες

Εάν δεν έχουμε ολοκληρώσει τον έλεγχο για ασθένειες του γόνου, το κάνουμε με σύντομες επιθεωρήσεις τον Ιούνιο ώστε ν' αποκλείσουμε του τρυγητού μελίσσια με σηψηγονία, να σημειώσουμε τα μελισσοσμήνη με σημαντική προσβολή από ασκοσφαίρωση ώστε να τ' αποκλείσουμε από τα μελλοντικά προγράμματα πολλαπλασιασμού ή αν είναι αδύνατα να τα συνενώσουμε απομακρύνοντας τη βασίλισσα.

Σταματάμε την χημειοθεραπεία εναντίον της βαρρόα μόνο για τα μελίσσια που πρόκειται να τρυγηθούν. Αντίθετα είναι κατάλληλη περίοδος για καταπολέμηση της βαρρόα στις παραφυάδες. Συνήθως τον Ιούνιο οι παραφυάδες με τις νέες βασίλισσες δεν έχουν σφραγίσει γόνο, όλα τα ακάρεα είναι πάνω στις μέλισσες και η καταπολέμησή τους είναι πολύ ευκολότερη.

Η Βαρρόα είναι ένας επιπλέον λόγος να έχουμε σε χωριστές τοποθεσίες τις παραφυάδες από τα παραγωγικά μελισσοσμήνη. Στις παραφυάδες τον πρώτο χρόνο η προσβολή κρατιέται χαμηλή, αν γίνει η καταπολέμηση στο χρόνο που αναφέρθηκε παραπάνω. Αντίθετα τα μεγάλα μελίσσια έχουν συνήθως μεγαλύτερη προσβολή. Εάν βρίσκονται στην ίδια τοποθεσία, η προσβολή σιγά -σιγά εξισώνεται σ' όλα τα μελίσσια μικρά - μεγάλα. Για τον ίδιο λόγο τις παραφυάδες δεν τις μεταφέρουμε σε περιοχές μεγάλης συνάθροισης μελισσιών.

ΕΠΟΧΙΑΚΟΙ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΟΙ ΧΕΙΡΙΣΜΟΙ

Δημήτρης Τσέλλιος Γεωπόνος Αναπληρωτής Ερευνητής ΕΘΙΑΓΕ

Διευθυντής Ινστιτούτου Μελισσοκομίας